Dưới đây là phân tích về ba mô hình đổi mới sáng tạo từ các quốc gia phát triển và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Mô hình đổi mới sáng tạo của Hoa Kỳ
Tập trung vào hợp tác công tư: Hoa Kỳ là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo, nhờ vào mô hình hợp tác công tư hiệu quả giữa chính phủ, các doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu. Các viện nghiên cứu quốc gia như Viện Y tế Quốc gia (NIH) và Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF) đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ và thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ.
Theo báo cáo của NSF ([1]), Mỹ đầu tư hơn 500 tỷ USD vào R&D hàng năm, trong đó hơn 60% được tài trợ bởi các doanh nghiệp tư nhân. Sự hợp tác này không chỉ giúp đưa các kết quả nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra thị trường mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các công nghệ tiên tiến. Một ví dụ điển hình là sự hợp tác giữa Google và NASA trong dự án Quantum Artificial Intelligence Lab để phát triển máy tính lượng tử.
Hệ thống Giáo dục và Đào tạo: Hệ thống giáo dục và đào tạo của Hoa Kỳ cũng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các trường đại học hàng đầu như MIT, Stanford và Harvard không chỉ là nơi đào tạo ra những nhân tài hàng đầu mà còn là những trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới. Theo báo cáo của QS World University Rankings ([2]), Mỹ có 13 trong số 20 trường đại học hàng đầu thế giới về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
Chính sách khuyến khích và bảo vệ Quyền sở hữu trí tuệ: Chính phủ Hoa Kỳ cũng đã thiết lập một môi trường pháp lý thuận lợi, bao gồm các chính sách khuyến khích R&D và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ mạnh mẽ. Hệ thống bảo vệ bằng sáng chế và bản quyền của Hoa Kỳ được xem là một trong những hệ thống hiệu quả nhất thế giới, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.
|
Mô hình đổi mới sáng tạo của Hàn Quốc
Chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào R&D: Hàn Quốc là một trong những quốc gia có tỷ lệ đầu tư vào R&D cao nhất thế giới, chiếm khoảng 4.8% GDP (OECD, 2019). Chính phủ Hàn Quốc đã thiết lập nhiều chương trình hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào R&D, đồng thời hợp tác chặt chẽ với các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung, LG và Hyundai.
Hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học: Hợp tác giữa doanh nghiệp và các trường đại học, viện nghiên cứu là một yếu tố quan trọng trong mô hình đổi mới sáng tạo của Hàn Quốc. Ví dụ, Samsung đã hợp tác với Đại học Quốc gia Seoul trong nhiều dự án nghiên cứu và phát triển công nghệ mới. Sự hợp tác này không chỉ giúp Samsung duy trì vị thế dẫn đầu trong ngành công nghệ mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ từ viện nghiên cứu sang doanh nghiệp.
Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới: Chính phủ Hàn Quốc cũng đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới, bao gồm các chương trình tài trợ, giảm thuế và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật. Theo báo cáo của Global Entrepreneurship Monitor ([3]), Hàn Quốc đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.
Mô hình đổi mới sáng tạo của Thụy Điển
Môi trường chính sách thuận lợi: Thụy Điển là một trong những quốc gia hàng đầu thế giới về đổi mới sáng tạo nhờ vào môi trường chính sách thuận lợi và sự đầu tư mạnh mẽ vào R&D. Theo báo cáo của European Innovation Scoreboard (2021), Thụy Điển đã xếp hạng cao nhất về các chỉ số đổi mới, bao gồm đầu tư vào R&D, sự hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp, và hệ thống giáo dục chất lượng cao.
Đầu tư vào giáo dục và nghiên cứu: Thụy Điển đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống giáo dục và nghiên cứu, với tỷ lệ chi tiêu cho giáo dục và đào tạo chiếm khoảng 7% GDP. Các trường đại học như KTH Royal Institute of Technology và Lund University là những trung tâm nghiên cứu hàng đầu, hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp trong nhiều dự án R&D.
Khuyến khích đổi mới xanh và bền vững: Một trong những đặc điểm nổi bật của mô hình đổi mới sáng tạo của Thụy Điển là sự tập trung vào đổi mới xanh và bền vững. Chính phủ Thụy Điển đã triển khai nhiều chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát triển các công nghệ thân thiện với môi trường và bền vững. Theo báo cáo của World Economic Forum ([4]), Thụy Điển là quốc gia đứng đầu thế giới về đổi mới xanh, với nhiều doanh nghiệp tiên phong trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo và công nghệ sạch.
Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Đầu tư mạnh mẽ vào R&D: Một trong những bài học quan trọng từ các quốc gia phát triển là sự đầu tư mạnh mẽ vào R&D. Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào R&D, nâng tỷ lệ chi tiêu cho R&D lên mức tương đương với các quốc gia dẫn đầu thế giới. Theo số liệu của World Bank (2020), tỷ lệ chi tiêu cho R&D của Việt Nam hiện tại chỉ khoảng 0.5% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc gia phát triển.
Tăng cường hợp tác công tư: Việt Nam cần thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp, trường đại học và viện nghiên cứu để tạo ra một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ. Sự hợp tác này không chỉ giúp tận dụng tri thức và công nghệ mới mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ từ viện nghiên cứu sang doanh nghiệp. Chính phủ có thể hỗ trợ thông qua các chính sách khuyến khích hợp tác và tài trợ cho các dự án R&D chung
Phát triển hệ thống giáo dục và đào tạo: Hệ thống giáo dục và đào tạo là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần đầu tư vào hệ thống giáo dục, nâng cao chất lượng đào tạo và khuyến khích nghiên cứu khoa học. Các trường đại học và viện nghiên cứu cần được hỗ trợ để trở thành những trung tâm nghiên cứu hàng đầu, hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp trong các dự án R&D. Áp dụng triệt để mô hình Đại học khởi nghiệp, trong đó nhấn mạnh vai trò của mô hình này khi cung cấp tất cả các yếu tố cần thiết để phát triển Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong tương lai.
Khuyến khích khởi nghiệp và đổi mới: Chính phủ Việt Nam cần triển khai các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới, bao gồm các chương trình tài trợ, giảm thuế và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật. Những chính sách này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo.
Xây dựng môi trường chính sách thuận lợi: Một môi trường chính sách thuận lợi là yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần cải thiện hệ thống pháp lý và các chính sách liên quan đến bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, khuyến khích R&D và hỗ trợ doanh nghiệp. Những cải cách này sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho các hoạt động đổi mới và thu hút đầu tư vào R&D.
Tập trung vào đổi mới xanh và bền vững: Việt Nam cần học hỏi từ Thụy Điển về sự tập trung vào đổi mới xanh và bền vững. Chính phủ cần triển khai các chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát triển các công nghệ thân thiện với môi trường và bền vững. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra những cơ hội kinh doanh mới và nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia.
Như vậy, Việt Nam có thể học hỏi nhiều bài học quý giá từ các mô hình đổi mới sáng tạo của các quốc gia phát triển. Đầu tư mạnh mẽ vào R&D, tăng cường hợp tác công tư, phát triển hệ thống giáo dục và đào tạo, khuyến khích khởi nghiệp và đổi mới, xây dựng môi trường chính sách thuận lợi, và tập trung vào đổi mới xanh và bền vững là những yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy hệ thống đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Việc áp dụng những bài học này sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển nhanh chóng./.
 Các rào cản chính của doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và cách thức hóa giải
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) về Đổi mới sáng tạo công bố vào cuối năm 2021 cho thấy, 90% số doanh nghiệp … |
TÀI LIỆU THAM KHẢO
-
OECD (2018) Báo cáo: “Oslo Manual 2018: Guidelines for Collecting, Reporting and Using Data on Innovation, 4th Edition”
-
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia và vai trò trung tâm của doanh nghiệp (tapchinganhang.gov.vn)
-
World Bank (2020): Báo cáo: “World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains”
-
European Commission (2021): Báo cáo: “European Innovation Scoreboard 2021”
-
National Venture Capital Association (NVCA, 2020), Báo cáo: “NVCA Yearbook 2020”
-
World Bank (2020), “World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains”,
-
WEF (2019): Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới
-
National Science Foundation (2020), “Science and Engineering Indicators 2020”,
-
OECD (2018), “Oslo Manual 2018: Guidelines for Collecting, Reporting and Using Data on Innovation, 4th Edition”
-
Apple Annual Report (2020)
-
National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”, NSF
-
National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”, NSF.
-
QS World University Rankings (2020), “QS World University Rankings 2020”
-
Global Entrepreneurship Monitor (GEM, 2020), “Global Entrepreneurship Monitor 2020/2021 Global Report”
-
World Economic Forum (2020), “The Global Competitiveness Report 2020”
-
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia (National Innovation System – NIS) là gì? (vietnambiz.vn)
-
Đổi mới sáng tạo sẽ là động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam (worldbank.org)
[1] National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”, NSF.
[2] QS World University Rankings (2020), “QS World University Rankings 2020”
[3] Global Entrepreneurship Monitor (GEM, 2020), “Global Entrepreneurship Monitor 2020/2021 Global Report”
[4] World Economic Forum (2020), “The Global Competitiveness Report 2020”
CEO Đặng Đức Thành
Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Green+
Chủ tịch CLB Các nhà Kinh tế (VEC)