CEO Đặng Đức Thành
Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Green+
Chủ tịch CLB Các nhà Kinh tế (VEC)
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh của một quốc gia. Đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà còn là nền tảng để giải quyết những thách thức xã hội và môi trường phức tạp. Trọng tâm của hệ thống này là các doanh nghiệp – những chủ thể không chỉ đóng vai trò là nơi sản sinh và ứng dụng các ý tưởng mới, mà còn là cầu nối giữa nghiên cứu khoa học và thị trường. Doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp và các công ty công nghệ cao, được xem như những “động cơ” chính thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Thông qua việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), hợp tác với các viện nghiên cứu và trường đại học, doanh nghiệp không chỉ tạo ra những sản phẩm và dịch vụ mới, mà còn thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ và kiến thức.
Hơn nữa, doanh nghiệp còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng môi trường kinh doanh năng động, thúc đẩy cạnh tranh và tạo động lực cho các đổi mới tiếp theo. Trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, chính sách và môi trường pháp lý thuận lợi là những yếu tố cần thiết để hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp. Sự hỗ trợ từ chính phủ, thông qua các chương trình tài trợ, giảm thuế và tạo ra một khung pháp lý thuận lợi, là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo doanh nghiệp có điều kiện tốt nhất để phát triển và đóng góp vào sự đổi mới của quốc gia.
TẦM QUAN TRỌNG CỦA HỆ THỐNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia (NIS) đóng một vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy khoa học và công nghệ. Trong đó:
Đóng góp vào phát triển kinh tế
Đổi mới sáng tạo là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) và đổi mới sáng tạo có tác động tích cực đến GDP của các quốc gia. Theo báo cáo của OECD (2), các quốc gia OECD chi trung bình khoảng 2.4% GDP vào R&D. Các quốc gia như Hàn Quốc và Israel thậm chí đầu tư hơn 4% GDP vào R&D. Những khoản đầu tư này đã mang lại lợi ích rõ rệt cho nền kinh tế. Ví dụ, Hàn Quốc đã chứng kiến mức tăng trưởng kinh tế ấn tượng và trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu về công nghệ trên thế giới.
Bên cạnh đó theo World Bank cho thấy rằng một gia tăng 1% trong chi tiêu R&D có thể dẫn đến tăng trưởng GDP từ 0.6% đến 1.2% ([1]). Điều này nhấn mạnh rằng đầu tư vào đổi mới sáng tạo không chỉ tạo ra những sản phẩm và dịch vụ mới mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Tăng cường năng lực cạnh tranh Quốc Gia
Đổi mới sáng tạo là yếu tố quyết định trong việc tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia. Trong một thế giới toàn cầu hóa, nơi các công nghệ và ý tưởng mới lan truyền nhanh chóng, khả năng đổi mới sáng tạo của một quốc gia quyết định sự cạnh tranh của nó trên thị trường quốc tế. Theo Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới ([2]), các quốc gia có năng lực đổi mới sáng tạo cao như Đức, Thụy Sĩ và Mỹ thường xếp hạng cao về năng lực cạnh tranh toàn cầu. Những quốc gia này không chỉ dẫn đầu về công nghệ mà còn có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo, bao gồm các chính sách khuyến khích R&D và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Một ví dụ điển hình là Thụy Sĩ, quốc gia được WEF đánh giá cao về năng lực đổi mới. Thụy Sĩ không chỉ đầu tư mạnh vào R&D (chiếm 3.4% GDP) mà còn có môi trường pháp lý thuận lợi, hệ thống giáo dục chất lượng cao và sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp và viện nghiên cứu. Kết quả là, Thụy Sĩ luôn nằm trong top các quốc gia cạnh tranh nhất trên thế giới.
|
Thúc đẩy khoa học và công nghệ
Đổi mới sáng tạo là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ. Các nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực khoa học cơ bản và ứng dụng thường dẫn đến những đột phá công nghệ, tạo ra những sản phẩm và dịch vụ mới, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Theo Báo cáo Khoa học và Kỹ thuật của National Science Foundation ([3]), các quốc gia đầu tư nhiều vào R&D thường có những đột phá quan trọng trong khoa học và công nghệ. Mỹ là một ví dụ điển hình, với hơn 500 tỷ USD đầu tư vào R&D hàng năm, chiếm khoảng 2.7% GDP. Những khoản đầu tư này đã dẫn đến những tiến bộ lớn trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, y học và năng lượng tái tạo.
Nhiều nghiên cứu của các tổ chức ở Châu Âu cũng cho thấy rằng các chương trình đổi mới sáng tạo tại châu Âu đã giúp thúc đẩy sự phát triển của nhiều công nghệ tiên tiến, từ trí tuệ nhân tạo đến công nghệ sinh học. Các quốc gia châu Âu đã hợp tác chặt chẽ trong các dự án R&D, tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của khoa học và công nghệ.
Như vậy, Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy khoa học và công nghệ. Các yếu tố như chính sách hỗ trợ, đầu tư vào giáo dục và hợp tác công tư đều đóng góp vào sự thành công của hệ thống này. Các quốc gia như Mỹ, Thụy Sĩ và Hàn Quốc đã chứng minh rằng đầu tư vào đổi mới sáng tạo không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy tiến bộ xã hội. Việc xây dựng và phát triển một hệ thống đổi mới sáng tạo mạnh mẽ là yếu tố then chốt giúp các quốc gia duy trì sự cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển nhanh chóng.
VAI TRÒ TRUNG TÂM CỦA DOANH NGHIỆP TRONG HỆ THỐNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
Động lực chính trong việc tạo ra đổi mới
Doanh nghiệp là động lực chính thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Khả năng tạo ra các sản phẩm, dịch vụ và quy trình mới của doanh nghiệp không chỉ giúp họ duy trì và phát triển thị phần mà còn góp phần vào tăng trưởng kinh tế quốc gia. Theo Báo cáo Oslo Manual của OECD ([4]), doanh nghiệp đóng vai trò quyết định trong việc phát triển và triển khai các công nghệ mới. Các công ty như Google, Apple và Tesla đã đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tạo ra những đột phá công nghệ thay đổi cách con người sống và làm việc. Cụ thể, Apple đã đầu tư hơn 18 tỷ USD vào R&D trong năm 2020, chiếm khoảng 6.5% tổng doanh thu của công ty ([5])
Cung cấp nguồn lực tài chính và con người cho các hoạt động R&D
Doanh nghiệp không chỉ là những người khởi xướng đổi mới mà còn là những nhà cung cấp chính về nguồn lực tài chính và nhân lực cho các hoạt động R&D. Sự đầu tư này bao gồm từ việc thiết lập các phòng thí nghiệm nội bộ đến việc tài trợ cho các nghiên cứu tại các viện nghiên cứu và trường đại học. Theo số liệu của National Science Foundation ([6]), các doanh nghiệp tại Mỹ chiếm khoảng 70% tổng chi tiêu cho R&D quốc gia, tương đương hơn 400 tỷ USD. Những khoản đầu tư này không chỉ giúp phát triển các sản phẩm và công nghệ mới mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho các nhà khoa học, kỹ sư và các chuyên gia khác. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Các chương trình đào tạo nội bộ và học bổng nghiên cứu đã giúp nhiều nhân viên nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng, góp phần vào quá trình đổi mới của công ty.
Hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu
Sự hợp tác giữa doanh nghiệp và các trường đại học, viện nghiên cứu là yếu tố quan trọng trong hệ thống đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp thường hợp tác với các tổ chức nghiên cứu để tận dụng tri thức và công nghệ mới, đồng thời chia sẻ nguồn lực và kinh nghiệm thực tiễn. Các chương trình hợp tác công tư đã giúp thúc đẩy nhiều dự án đổi mới sáng tạo tại châu Âu. Ví dụ, chương trình Horizon 2020 của EU đã tài trợ hơn 80 tỷ EUR cho các dự án nghiên cứu và đổi mới, trong đó có nhiều dự án hợp tác giữa doanh nghiệp và các trường đại học. Một ví dụ điển hình là sự hợp tác giữa công ty dược phẩm Pfizer và trường Đại học Mainz của Đức trong việc phát triển vaccine COVID-19. Sự kết hợp giữa tri thức nghiên cứu của trường đại học và nguồn lực tài chính của doanh nghiệp đã giúp phát triển nhanh chóng và đưa vaccine ra thị trường trong thời gian kỷ lục.
Đưa sản phẩm và công nghệ mới ra thị trường
Một trong những vai trò quan trọng nhất của doanh nghiệp trong hệ thống đổi mới sáng tạo là khả năng thương mại hóa các sản phẩm và công nghệ mới. Quá trình này bao gồm từ việc nghiên cứu và phát triển, sản xuất, marketing đến phân phối sản phẩm ra thị trường. Theo báo cáo của World Bank (2020), doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong việc chuyển giao công nghệ từ giai đoạn nghiên cứu sang ứng dụng thực tiễn. Các công ty như Samsung và LG đã đầu tư mạnh mẽ vào R&D và thành công trong việc đưa các sản phẩm công nghệ cao như điện thoại thông minh và TV 4K ra thị trường toàn cầu. Việc thương mại hóa các sản phẩm và công nghệ mới không chỉ giúp doanh nghiệp tăng doanh thu và lợi nhuận mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người tiêu dùng. Các sản phẩm như smartphone, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo đã tạo ra những thay đổi đáng kể trong cách con người giao tiếp, chăm sóc sức khỏe và sử dụng năng lượng.
GIẢI PHÁP CỤ THỂ ĐỂ DOANH NGHIỆP TRỞ THÀNH TRUNG TÂM CỦA ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
Đầu tư mạnh mẽ vào R&D
Một trong những yếu tố quan trọng để doanh nghiệp trở thành trung tâm của đổi mới sáng tạo là tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Doanh nghiệp cần phân bổ một phần ngân sách đáng kể cho các hoạt động R&D để phát triển các sản phẩm và công nghệ mới. Các công ty lớn như Google, Apple, và Samsung đều đầu tư một tỷ lệ lớn doanh thu của họ vào R&D, và điều này đã giúp họ duy trì vị thế dẫn đầu trong ngành công nghệ.
Giải pháp cụ thể bao gồm: cam kết đầu tư ít nhất 5-10% doanh thu hàng năm vào R&D, xây dựng các trung tâm R&D nội bộ để tiến hành nghiên cứu và phát triển công nghệ mới, và hỗ trợ tài chính cho các dự án nghiên cứu hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu.
Xây dựng văn hóa đổi mới trong doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới. Một môi trường làm việc khuyến khích sự sáng tạo và chấp nhận rủi ro sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra nhiều ý tưởng đổi mới hơn.
Giải pháp cụ thể bao gồm: tạo ra các chương trình và chính sách khuyến khích nhân viên thử nghiệm các ý tưởng mới, chẳng hạn như chương trình “20% thời gian” của Google; cung cấp các phần thưởng tài chính và phi tài chính cho những ý tưởng đổi mới thành công; và tổ chức các chương trình đào tạo liên tục về kỹ năng sáng tạo và quản lý đổi mới cho nhân viên.
Tăng cường hợp tác công tư
Hợp tác giữa doanh nghiệp và các trường đại học, viện nghiên cứu là một yếu tố quan trọng trong hệ thống đổi mới sáng tạo. Sự hợp tác này không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng tri thức và công nghệ mới mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ.
Giải pháp cụ thể bao gồm: doanh nghiệp nên chủ động tham gia vào các dự án nghiên cứu hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu; cung cấp các học bổng và tài trợ nghiên cứu cho các sinh viên và nhà khoa học; và tổ chức các hội thảo, sự kiện kết nối để chia sẻ kinh nghiệm và thúc đẩy hợp tác với các tổ chức nghiên cứu.
Ứng dụng công nghệ mới và chuyển đổi số
Ứng dụng công nghệ mới và chuyển đổi số là yếu tố then chốt để doanh nghiệp duy trì sự cạnh tranh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Việc áp dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, học máy, và Internet vạn vật (IoT) sẽ giúp doanh nghiệp cải tiến quy trình sản xuất và phát triển các sản phẩm mới.
Giải pháp cụ thể bao gồm: mua sắm và triển khai các công nghệ mới nhất để cải tiến quy trình sản xuất và dịch vụ; xây dựng chiến lược chuyển đổi số toàn diện, bao gồm số hóa các quy trình kinh doanh và áp dụng các công nghệ số trong quản lý và vận hành; và tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng số cho nhân viên để họ có thể sử dụng hiệu quả các công nghệ mới.
Khuyến khích khởi nghiệp và đổi mới
Chính phủ cần triển khai các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới, bao gồm các chương trình tài trợ, giảm thuế và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật. Những chính sách này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo.
Giải pháp cụ thể bao gồm: chính phủ và các doanh nghiệp lớn có thể thiết lập các quỹ đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ các công ty khởi nghiệp có tiềm năng đổi mới; áp dụng các chính sách giảm thuế cho các doanh nghiệp đầu tư vào R&D để khuyến khích hoạt động này; và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật và pháp lý cho các doanh nghiệp khởi nghiệp để giúp họ vượt qua các khó khăn ban đầu./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
-
OECD (2018), Báo cáo: “Oslo Manual 2018: Guidelines for Collecting, Reporting and Using Data on Innovation, 4th Edition”
-
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia và vai trò trung tâm của doanh nghiệp (tapchinganhang.gov.vn)
-
World Bank (2020): Báo cáo: “World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains”
-
European Commission (2021): Báo cáo: “European Innovation Scoreboard 2021”
-
National Venture Capital Association (NVCA, 2020), Báo cáo: “NVCA Yearbook 2020”
-
World Bank (2020), “World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains”,
-
WEF (2019): Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới
-
National Science Foundation (2020), “Science and Engineering Indicators 2020”,
-
OECD (2018), “Oslo Manual 2018: Guidelines for Collecting, Reporting and Using Data on Innovation, 4th Edition”
-
Apple Annual Report (2020)
-
National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”, NSF
-
National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”, NSF.
-
QS World University Rankings (2020), “QS World University Rankings 2020”
-
Global Entrepreneurship Monitor (GEM, 2020), “Global Entrepreneurship Monitor 2020/2021 Global Report”
-
World Economic Forum (2020), “The Global Competitiveness Report 2020”
-
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia (National Innovation System – NIS) là gì? (vietnambiz.vn)
-
Đổi mới sáng tạo sẽ là động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam (worldbank.org)
[1] World Bank (2020), “World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains”,
[2] WEF (2019): Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới
[3] National Science Foundation (2020), “Science and Engineering Indicators 2020”.
[4] OECD (2018), “Oslo Manual 2018: Guidelines for Collecting, Reporting and Using Data on Innovation, 4th Edition”
[5] Apple Annual Report (2020)
[6] National Science Foundation (NSF, 2020), “Science and Engineering Indicators 2020”
| Giáo dục khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam: Thực trạng và định hướng giải pháp đến năm 2030 |
| Các rào cản chính của doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và cách thức hóa giải |