Đó là ý kiến của các chuyên gia tại toạ đàm “Vòng xoáy lạm phát – Kiểm soát chi phí đẩy” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy tổ chức ngày 4/4 tại Hà Nội. Các chuyên gia cũng nhận định, diễn biến vẫn đang nằm trong kịch bản và trong tầm kiểm soát của công tác quản lý.
 |
| Các chuyên gia tại toạ đàm “Vòng xoáy lạm phát – Kiểm soát chi phí đẩy” |
Áp lực đang lớn
Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3/2022 tăng 0,7% so với tháng trước, tăng 1,91% so với tháng 12/2021 và tăng 2,41% so với cùng kỳ năm 2021. Tính chung quý I/2022, CPI tăng 1,92% so với cùng kỳ năm trước, lạm phát cơ bản tăng 0,81%.
Ông Nguyễn Trung Tiến, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, đây là mức tăng cao, nhưng vẫn trong tầm kiểm soát.
“Tuy cao hơn mức tăng 0,29% của năm 2021, nhưng vẫn thấp hơn mức tăng của các năm từ 2017-2020. CPI quý I/2022 của Việt Nam được kiểm soát tốt trong bối cảnh nhiều quốc gia chịu “bão” giá xăng dầu”, ông Tiến nói.
Trong tháng 2, một số đối tác thương mại lớn của Việt Nam như Mỹ có chỉ số giá tăng 7,9%, Anh 6,22%, Đức 5,1%, Ý 5,7%, Trung Quốc và Nhật Bản tăng 0,9%. Trong khi đó các nước ASEAN có chỉ số giá tăng tương đồng với Việt Nam, như Malaysia, Indonesia tăng khoảng 2%, trừ Thái Lan tăng cao hơn ở mức 5,3%.
So sánh cho thấy, quý I/2022, chỉ số giá tiêu dùng của Việt Nam tăng 1,9%. “Dù đây là mức cao nhưng vẫn kiểm soát tốt trong “vòng xoáy” giá vừa qua”, ông Tiến nhận định.
Phân tích sâu hơn, ông Tiến cho rằng, trong quý I, giá xăng dầu tăng tác động làm CPI tăng 1,76%. Ngoài ra, giá gas tăng 21,04%, giá vật liệu nhà cửa tăng 8,08%, giá gạo tăng 1,1% là những nguyên nhân chính làm CPI quý I tăng 1,92%.
Ngược lại, chỉ số CPI giảm ở một số nhóm hàng hoá như thực phẩm giảm 1,2% so với cùng kỳ năm trước làm CPI giảm 0,26%, trong đó giá thịt lợn giảm mạnh. Bên cạnh đó, dịch vụ giao dịch giảm 4,24%, giá thuê nhà ở quý I giảm 15,14% so với cùng kỳ.
Nếu xăng dầu tiến tới mốc 140 USD/thùng, thì lạm phát năm 2022 vẫn có thể ở mức 4%
Ông Nguyễn Đức Trung, Quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh nhận định, kịch bản xấu về năng lượng không thể nào đoán trước được.
“Chúng ta rất khó có thể kiểm soát do phụ thuộc hoàn toàn vào quốc tế. Giá dầu đang vượt cao so với kịch bản bình quân đưa ra là trên 50%. Khi giá dầu ở mức 100-125 USD/thùng thì giá xăng trong nước sẽ tăng 40% và lạm phát tăng 1,44-2,7%”, ông nói.
Ngoài xăng dầu, chúng ta còn phải tính đến một vấn đề nữa là Trung Quốc vẫn đang theo đuổi chính sách Zero Covid, do đó, Trung Quốc đã phong tỏa rất nhiều thành phố, dẫn đến gián đoạn chuỗi cung ứng, khan hiếm nguyên vật liệu lớn, làm tăng giá.
Theo kịch bản mô phỏng do nhóm nghiên cứu của Trường thực hiện, nếu xăng dầu tiếp tục tiến tới mức 140 USD/thùng thì lạm phát bình quân năm nay vẫn có thể ở mức 4%, nhưng lạm phát so với cùng kỳ sẽ vượt 4% ngay trong tháng 8 và tháng 9 và cuối năm có thể trên 7%. Điều này rất nguy hiểm ở chỗ gây ra kỳ vọng lạm phát và áp lực lớn hơn nữa cho điều hành, kiểm soát lạm phát năm 2023.
“Lạm phát cần điều chỉnh phù hợp về mục tiêu 4% để tránh kích hoạt tâm lý kỳ vọng lạm phát. Thà điều chỉnh sớm thì tránh được tâm lý kỳ vọng tốt hơn, thể hiện sự linh hoạt với thị trường và giảm áp lực cho nhà quản lý, tránh kỳ vọng từ người dân”, ông Trung đề xuất.
Ở góc độ cơ quan thống kê, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, cần phải xem xét đến từng nhóm trong rổ tính chỉ số CPI.
Thứ nhất, nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống, trừ giá thịt lợn giảm sâu do thức ăn chăn nuôi tăng, người dân cắt sớm không tái đàn vì càng nuôi càng lỗ.
Thứ hai, Việt Nam đang trở lại trạng thái bình thường mới, học sinh quay lại học tập, sản xuất kinh doanh mở lại sẽ tăng mức tiêu thụ lương thực thực phẩm, nhóm này do đó cũng sẽ tác động lên giá tiêu dùng nhiều, vì nhóm hàng ăn chiếm tỷ trọng đến 33,36% trong rổ chỉ số tính CPI.
“Tôi đánh giá đây là nguy cơ tác động đến tăng giá tiêu dùng lớn nhất trong thời gian tới”, ông Tiến lưu ý.
Bên cạnh đó, giá sản xuất hàng hóa chịu áp lực tăng do giá nguyên vật liệu thế giới tăng. Giá nguyên vật liệu toàn cầu đã tăng từ quý 2/2021, nhưng giá sản xuất hàng hóa chúng ta chưa tăng do cầu trong nước yếu.
“Đây cũng là áp lực tăng giá trong những tháng tiếp mà đặc thù Việt Nam là nền kinh tế có độ mở lớn, gia công vẫn chiếm tỷ trọng lớn, nguồn cung thế giới đứt gãy nên giá nguyên vật liệu tăng cao”, ông Tiến chỉ rõ.
 |
| Giá dầu đang vượt so với kịch bản bình quân đưa ra là trên 50%. Khi giá dầu ở mức 100-125 USD/thùng thì giá xăng trong nước sẽ tăng 40% và lạm phát có thể tăng 1,44-2,7%. |
Về giá xăng dầu, diễn biến phụ thuộc rất lớn vào cuộc chiến Nga – Ukraine. Giá xăng dầu bình quân năm 2022 sẽ cao hơn năm 2021 và tác động tất cả các chi phí đầu vào của kinh tế.
Từ những nguyên nhân này, chỉ số giá CPI năm 2022 sẽ có xu hướng tăng trong những tháng tiếp theo, mức độ tăng phụ thuộc vào giá thế giới cũng các quyết sách điều hành của Chính phủ.
“Chúng ta thấy kinh tế thế giới đang phục hồi, nhu cầu nguyên, vật liệu tăng cao trong khi nguồn cung hiện tại đang đứt gãy khiến giá hàng hóa quốc tế tháng tới đây tăng mạnh, gây áp lực lạm phát cao ở nhiều nước, kể cả nền kinh tế hàng đầu như Mỹ, Nhật, châu Âu là những đối tác lớn của Việt Nam. Do đó, lạm phát 4% có thể đạt được, nhưng đây là công việc khó. Mong rằng, Chính phủ cũng như Ngân hàng Nhà nước với kinh nghiệm những năm trước và khả năng điều hành linh hoạt, sẽ quyết tâm đạt được mục tiêu”, ông Tiến nhấn mạnh.
Ở một góc nhìn khác, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, lạm phát trong khủng hoảng nhiên liệu và nguyên vật liệu cơ bản tác động vào các nước phát triển rất mạnh, nhưng tác động vào các nước châu Á, nhất là những nước đang phát triển, mới nổi, thì lại không nhiều.
Đối với Việt Nam, giá lương thực thực phẩm, dù giá phân bón có tăng, không phải áp lực lớn với Việt Nam bởi chúng ta chủ động được các yếu tố căn bản.
“Trong khoảng 6 yếu tố tác động tới lạm phát thì Việt Nam có 4 yếu tố có lợi và chỉ 2 yếu tố bất lợi. Do đó, mục tiêu giữ lạm phát dưới 4% hoàn toàn có thể đạt được”, ông Nghĩa dẫn chứng.
Theo chuyên gia này, các mô hình phân tích hiện tại mới tính tác động của giá xăng dầu, giá nguyên vật liệu đầu vào, lương thực, thực phẩm trong vài vòng và điều này chưa đủ để bao quát vòng xoáy đằng sau đó.
“Điều đáng lo ngại là nếu lạm phát chi phí đẩy làm cho chi phí tăng lên và sản xuất bị đình trệ, khiến cung giảm. Tuy nhiên, chỉ số quản trị mua hàng mấy tháng gần đây đang có xu hướng tăng tích cực, cho thấy nguồn cung khó có thể giảm và thậm chí đang tăng khá nhanh, thể hiện rõ ràng trong kết quả kinh doanh quý 1”, ông Nghĩa phân tích.
Nhận định rằng, chúng ta không lo lạm phát cung tiền trong nước sẽ kích hoạt thêm lạm phát chi phí đẩy, vị chyên gia này tin rằng, nếu Chính phủ điều hành tốt, truyền thông làm tốt công tác tâm lý, mục tiêu mà Quốc hội đặt ra là kiểm soát lạm phát dưới 4% hoàn toàn có thể đạt được. “Chúng tôi dự báo lạm phát của Việt Nam năm 2022 sẽ là khoảng 3,8% – 3,9%”, ông Nghĩa nói.
Diễn biến vẫn đang nằm trong kịch bản điều hành
Ông Đặng Công Khôi, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho hay, trong các kịch bản điều hành bao giờ cũng có 3 loại, kịch bản tốt nhất, kịch bản vừa và kịch bản xấu nhất.
Trong kịch bản xấu nhất, Cục Quản lý giá dự tính mức giá xăng dầu bình quân sẽ tăng rất cao, khoảng 40%, lúc đó, nhiệm vụ kiểm soát lạm phát sẽ gặp rất nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, dù chịu những biến động bất thường của chi phí sản xuất, nhưng CPI quý 1 tăng 1,92% so với cùng kỳ năm trước cho thấy, vấn đề kiểm soát mặt bằng giá khá thành công.
Lãnh đạo Cục Quản lý giá khẳng định, với diễn biến CPI của quý I vừa qua, các bộ, cơ quan đều thống nhất nhận định việc kiểm soát CPI bình quân cả năm 2021 ở mức khoảng 4% hiện vẫn trong tầm kiểm soát của Chính phủ, của Ban Chỉ đạo điều hành giá. Tuy nhiên, công tác điều hành giá linh hoạt nhưng phải rất thận trọng và tuyệt đối không được lơ là, chủ quan.
Thực hiện tốt vai trò nhạc trưởng trong quản lý nhà nước về giá, Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) sẽ tiếp tục chủ động cập nhật thông tin diễn biến giá cả thị trường, phối hợp với các bộ, ngành cập nhật kịch bản điều hành giá hướng tới kiểm soát lạm phát theo mục tiêu được giao. Đồng thời, sử dụng linh hoạt, hiệu quả các công cụ, biện pháp điều tiết giá theo quy định của pháp luật về giá để kiểm soát, bình ổn thị trường.
Thời gian tới, việc tăng cường triển khai hiệu quả và giám sát thực hiện các biện pháp kê khai giá, niêm yết giá, công khai thông tin về giá cũng cần được đề cao hơn.
Để điều hành giá xăng dầu linh hoạt, góp phần kiểm soát lạm phát, hỗ trợ hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống của người dân, tăng cường quản lý thị trường đảm bảo nguồn cung xăng dầu là một trong những điều kiện tiên quyết để bình ổn thị trường.
Ở góc độ ngân hàng, ông Nguyễn Đức Long, Vụ trưởng Vụ Dự báo thống kê, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho rằng, nếu kiểm soát được lạm phát thì chúng ta mới có khả năng giảm được lãi suất. Ngược lại, trường hợp không kiểm soát được lạm phát thì khó giảm lãi suất.
Nhấn mạnh rằng, trong 2 năm qua, mặt bằng lãi suất cho vay khá thấp, ông Long chỉ rõ, điều này hỗ trợ rất tích cực cho doanh nghiệp. “Qua theo dõi, thì chúng tôi thấy rằng đa phần vốn đi vào sản xuất kinh doanh. Như vậy, tín dụng đang tạo điều kiện và hỗ trợ cho nền kinh tế, cũng như khả năng phục hồi của nền kinh tế”, ông Nguyễn Đức Long nhấn mạnh./.
