Đây là sự kiện trong khuôn khổ Chương trình “Giải pháp đổi mới tuần hoàn nhựa 2024” được thực hiện bởi Bộ Tài Nguyên và Môi trường, Unilever Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp Anh tại Việt Nam (BritCham) và Quỹ Khởi nghiệp doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam (SVF), nhằm tìm kiếm và thúc đẩy các giải pháp đổi mới, sáng tạo trong chuỗi giá trị tuần hoàn nhựa, chú trọng các giải pháp mới, sáng tạo trong việc thúc đẩy năng lực thu gom, phân loại và tái chế bao bì nhựa, đặc biệt là bao bì nhựa mềm.
Chương trình đã nhận được sự tham gia của hơn 1.000 cá nhân và tổ chức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, thu hút gần 100 đề xuất giải pháp, ý tưởng đột phá, không chỉ giúp nâng cao hiệu quả xử lý rác thải nhựa mà còn gia tăng nhận thức cộng đồng về sự cấp thiết của vấn đề này.
 |
| Lễ trao giải cuộc thi “Giải pháp Đổi mới Tuần hoàn Nhựa 2024” |
Sau 5 tháng tìm kiếm, tổ chức đào tạo chuyên sâu và đánh giá, Hội đồng giám khảo đã lần lượt lựa chọn ra Top 80, Top 50, Top 20 và Top 5 cuộc thi dựa trên hai nội dung: (1) Bảng Ý tưởng đổi mới sáng tạo tập trung vào các sáng kiến, mô hình và giải pháp mới và sáng tạo đang trong quá trình phát triển thành các sản phẩm cụ thể và đang cần hỗ trợ để đưa sản phẩm ra thị trường; (2) Bảng Giải pháp triển vọng tập trung vào các giải pháp đã có sản phẩm cụ thể và đã ra mắt thị trường, đang có tiềm năng mở rộng và cần sự hỗ trợ để phát triển tại thị trường Việt Nam.
Vinh danh các dự án sáng tạo vì môi trường bền vững
Phát biểu tại Lễ trao giải, bà Nguyễn Thị Bích Vân – Tổng Giám đốc Unilever Việt Nam nhấn mạnh: Bài toán về kinh tế tuần hoàn nói chung và tuần hoàn nhựa nói riêng là một hành trình dài để hoàn thiện ngày một thật trơn tru, hiệu quả hơn. Chúng ta không chỉ giải quyết việc tái chế nhựa, mà còn phải đảm bảo nhựa tái chế có thể cạnh tranh được với nhựa nguyên sinh về chất lượng và giá cả. Chúng ta không chỉ tái chế nhựa cứng mà phải tìm cách tái chế nhựa mềm, nhựa khó giải quyết. Ngoài ra, phải đảm bảo người tiêu dùng của chúng ta hiểu về giá trị môi trường mà nhựa tái chế mang lại. Còn rất nhiều việc cần phải làm để biến phát triển xanh thành lợi thế cạnh tranh của nền kinh tế Việt.
Bà Vân cho biết, sau hơn 5 tháng khởi động và tìm kiếm, chương trình đã nhận được sự tham gia của hơn 1.000 cá nhân và tổ chức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, thu hút gần 100 đề xuất giải pháp, ý tưởng đột phá. Con số này đã cho thấy sự quan tâm và sẵn sàng hành động của rất rất nhiều tổ chức, cá nhân trong việc giải quyết rác thải nhựa. “Cuộc thi Đổi mới Sáng tạo Tuần hoàn Nhựa không chỉ là nơi để các ý tưởng độc đáo sáng tạo được tỏa sáng, mà còn là một nơi để chúng ta cùng nhau khám phá tiềm năng của nền kinh tế tuần hoàn. Mỗi bạn dự thi ở đây hôm nay không chỉ là thí sinh, các bạn là những nhà tiên phong, những người mở đường cho một tương lai xanh hơn. Bằng đam mê và trí tuệ, tôi đã thấy rằng, các bạn đã tìm ra những giải pháp sáng tạo, những cách quy trình sản xuất bền vững, những sản phẩm thân thiện môi trường. Và tôi tin các bạn có thể tiến xa hơn nữa để không chỉ giải quyết các vấn đề về nhựa, mà còn giúp đất nước kiến tạo một Việt Nam xanh, sạch, phát triển bền vững, hội nhập toàn cầu.
“Chúng tôi thật sự vui mừng vì một thế hệ trẻ Việt Nam thật tài năng và yêu môi trường, quan tâm và hành động. Mỗi ý tưởng, dự án đổi mới sáng tạo ở đây, là một mầm xanh cho tương lai xanh Việt Nam. Tôi kêu gọi các nguồn lực hỗ trợ từ các quỹ đầu tư, từ các ngân hàng, các đối tác song phương, đa phương, đặc biệt là nguồn lực từ Quỹ môi trường sẽ giúp cho các mầm cây này được nhanh chóng lớn mạnh trưởng thành”, đại diện Unilever nhấn mạnh.
 |
| Dự án “Nhựa sinh học ECO – Nơi rác thải nhựa tìm thấy sự sống mới và Ứng dung công nghệ vào thu góm rác thải nhựa” được trao giải “Giải pháp nổi bật” |
Ông Fergus McBean – Bí thư Thứ nhất Khí hậu và Thiên nhiên, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam đánh giá cao về vai trò của chương trình “Giải pháp Đổi mới Tuần hoàn Nhựa”: “Rác thải nhựa là một trong những thách thức mang tính cấp bách nhất đối với môi trường trong thời đại của chúng ta. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng tới tình trạng của đại dương và hệ sinh thái, mà còn tới sự thịnh vượng của các cộng đồng trên toàn thế giới. Sự đổi mới cần thiết để giải quyết vấn đề này không chỉ đến từ những ý tưởng đột phá, mà còn từ sự phối hợp hành động giữa các chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân. Vương quốc Anh, với tư cách là thành viên của Liên minh Khát vọng Chấm dứt Ô nhiễm Nhựa, đã xác định rõ các ưu tiên trong việc chấm dứt vấn đề ô nhiễm nhựa. Đây là lý do tại sao các cuộc thi như Giải pháp Đổi mới Tuần hoàn Nhựa lại đóng vai trò quan trọng nhằm tạo ra một nền tảng thúc đẩy các giải pháp sáng tạo trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa”.
 |
| Giải Ý tưởng sáng tạo vượt trội thuộc về đội Hacin – Biến rác thải nhựa thành vật liệu xây dựng tự phục hồi |
Buổi lễ trao giải có sự tham gia của hơn 300 đại diện từ các bộ, ban ngành, doanh nghiệp trong và ngoài nước, các tổ chức quốc tế, cộng đồng khởi nghiệp và học sinh – sinh viên. Đây là dịp để tôn vinh những giải pháp tiên phong mang tính đột phá trong việc giải quyết vấn đề rác thải nhựa, đặc biệt là bao bì nhựa mềm – loại nhựa chiếm tỷ lệ lớn trong lượng rác thải hàng ngày nhưng chưa được xử lý hiệu quả.
Ban Tổ chức cho biết sau khi hoàn tất quá trình đánh giá, các dự án và ý tưởng xuất sắc nhất sẽ được vinh danh với những giải thưởng giá trị, nhằm khuyến khích sự đổi mới và phát triển trong chuỗi giá trị tuần hoàn nhựa. Những giải pháp được vinh danh không chỉ mang tính ứng dụng cao mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn, không chỉ cân nhắc về lợi ích kinh tế mà còn đảm bảo các yếu tố tác động xã hội và môi trường bền vững.
 |
| Giải Sáng kiến được yêu thích nhất được trao cho dự án “Hệ thống phân loại rác thải nhựa tự động DTS” |
Theo đó, đại diện từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, Unilever trao giải cho Top 3 đội Giải pháp triển vọng (bao gồm: Giải pháp đột phá; Giải pháp đổi mới; Giải pháp nổi bật). Giải pháp triển vọng tập trung vào các giải pháp đã có sản phẩm cụ thể và đã ra mắt thị trường, đang có tiềm năng mở rộng và cần sự hỗ trợ để phát triển tại thị trường Việt Nam. Ở nội dung Ý tưởng sáng tạo, Đại diện từ BritCham, SVF trao giải cho Top 2 đội đạt giải (bao gồm: Ý tưởng sáng tạo vượt trội và Sáng kiến được yêu thích nhất). Ý tưởng đổi mới sáng tạo tập trung vào các sáng kiến, mô hình và giải pháp mới và sáng tạo đang trong quá trình phát triển thành các sản phẩm cụ thể và đang cần hỗ trợ để đưa sản phẩm ra thị trường.
 |
| Các gian hàng trưng bày về các giải pháp công nghệ tái chế rác thải nhựa tại Lễ trao giải |
Các đội thắng giải sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ các đối tác chiến lược của chương trình như Unilever Việt Nam, Standard Chartered Ventures và Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia. Sự hợp tác này sẽ giúp các đội hoàn thiện và thương mại hóa giải pháp, đồng thời mở rộng quy mô ứng dụng trong thực tế. Cuộc thi “Giải pháp Đổi mới Tuần hoàn Nhựa 2024” không chỉ là cơ hội để các nhà khởi nghiệp và doanh nghiệp giới thiệu các sáng kiến mới, mà còn là nền tảng để kết nối, thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư và các tổ chức quốc tế, góp phần thúc đẩy một nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững tại Việt Nam
Từ tầm nhìn kinh tế tuần hoàn đến khơi nguồn sáng tạo
Theo số liệu thống kê được đại diện Unilever đưa ra tại sự kiện Lễ trao giải, tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn chất thải nhựa bị đổ ra môi trường, trong số đó có từ 0,28 đến 0,73 triệu tấn rác thải nhựa trôi ra biển – theo thống kê của Bộ Tài Nguyên và Môi trường. Mặc dù vậy, chỉ có 27% trong số này được tái chế và sử dụng lại bởi các cơ sở, doanh nghiệp. Các phương pháp xử lý rác thải nhựa vẫn còn nhiều hạn chế khi 90% rác thải nhựa được chôn lấp hoặc đốt, chỉ 10% được tái chế.
Trong bối cảnh này, kinh tế tuần hoàn nhựa đang được thúc đẩy như một giải pháp hướng tới mô hình vòng tròn khép kín: thay vì “sản xuất – sử dụng – thải bỏ”, rác thải nhựa sau khi sử dụng sẽ được thu gom, phân loại và tái chế thành sản phẩm mới, giúp giảm thiểu rác thải và tận dụng tối đa tài nguyên. “Phát triển kinh tế mạnh mẽ luôn đi kèm với khai thác sử dụng tài nguyên. Lâu nay chúng ta vẫn đi theo mô hình kinh tế tuyến tính, sử dụng và thải bỏ. Mô hình đó liệu có còn phù hợp không? Tất nhiên là không thể. Chúng ta phải thay đổi và chúng ta đang thay đổi. Chuyển đổi từ sử dụng và thải bỏ sang “tái tạo và tái sinh” là một bước chuyển mình tất yếu nhưng đòi hỏi tất cả các thành phần trong nền kinh tế phải tham gia”, bà Nguyễn Thị Bích Vân, Tổng giám đốc Quốc gia Unilever Việt Nam nhấn mạnh.
 |
| Bà Nguyễn Thị Bích Vân – Tổng Giám đốc Unilever Việt Nam phát biểu tại Lễ trao giải |
Theo bà Vân, nhựa – từ một phát minh mang tính cách mạng của nhân loại giờ đây đã trở thành vấn đề cấp bách về môi trường. Điều này đã thôi thúc sự gắn kết các đối tác trong chuỗi giá trị nhựa lại với nhau để cùng giải quyết. Hợp tác công tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa (PPC) đã được thành lập cách đây 4 năm giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường và Unilever, Dow, SCGC và các công ty, các tổ chức trong nước và quốc tế với tầm nhìn xây dựng Kinh tế tuần hoàn nhựa – đây là con đường hiệu quả nhất để quản lí rác thải nhựa.
Sau 4 năm triển khai, PPC có tới 30 đối tác đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Đây là sự kết hợp đa dạng từ các tổ chức nhà nước, doanh nghiệp tái chế như: Duy Tân, Vietcycle, các hội, đoàn thể xã hội như hội phụ nữ, đoàn thanh niên, cùng các đối tác phân phối bán lẻ như Central Retail và nhiều tổ chức khác. PPC đã và đang thực hiện mục tiêu đề ra thông qua việc thu gom và tái chế thành công hàng chục nghìn tấn rác thải nhựa. Một lượng lớn nhựa tái sinh đã được chuyển hóa thành bao bì và chai nhựa mới cho các sản phẩm của Unilever, còn những loại nhựa không tái chế được đã được xử lý thành dầu đốt, từ đó tận dụng hiệu quả nguồn lực và giảm thiểu tác động đến môi trường.
Kinh tế tuần hoàn cần trách nhiệm mở rộng của tất cả các thành phần trong chuỗi giá trị nhựa
Theo đại diện Unilever, phát triển kinh tế mạnh mẽ luôn đi kèm với khai thác sử dụng tài nguyên. Chuyển đổi từ mô hình sử dụng và thải bỏ sang “tái tạo và tái sinh” là một bước chuyển mình tất yếu nhưng đòi hỏi tất cả các thành phần trong nền kinh tế phải tham gia. “Tại Unilever, từ khâu thiết kế bao bì sản phẩm, chúng tôi đã nghĩ đến cách tối ưu hóa giảm nhựa nguyên sinh, tăng khả năng tái chế mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm và trải nghiệm của người tiêu dùng. Đến nay, chúng tôi đã cắt giảm được hơn 50% nhựa nguyên sinh, 64% bao bì của Unilever có thể tái chế được. Chúng tôi cũng đã đạt trung hòa về nhựa, có nghĩa là Unilever Việt Nam đã thu gom và tái chế nhiều hơn lượng nhựa đưa ra thị trường. Chúng tôi cũng đã triển khai rất nhiều dự án hợp tác hỗ trợ cho các nhà tái chế như: Duy Tân, Vietcycle, hỗ trợ sinh kế, đào tạo, chăm sóc vệ sinh, bảo hiểm y tế cho lực lượng lao động ve chai. Unilever cũng là thành viên tích cực của NPAP (Chương trình hành động quốc gia về giảm thiểu rác thải nhựa), sát cánh cùng Bộ Tài nguyên và Môi trường để tham gia đóng góp vào mục tiêu quốc gia. Tôi cũng vui mừng thông báo trong quý 4 năm nay, Unilever phối hợp với USAID và EY để đưa dự án Circle Alliance về Việt Nam hỗ trợ chyên môn và tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực nhựa tái sinh tại Việt Nam phát triển mạnh hơn”, bà Vân chia sẻ.
Cũng theo Tổng giám đốc Unilever, Luật bảo vệ môi trường sửa đổi và EPR – trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất là một đòn bẩy tích cực thúc đẩy sự chuyển dịch sang nền kinh tế tuần hoàn. Nhưng, trách nhiệm mở rộng này không chỉ của nhà sản xuất. Chúng ta cần người tiêu dùng thay đổi hành vi để phân loại rác tại nguồn. Cũng cần các nhà phân phối, nhà bán lẻ tham gia nâng cao nhận thức, khuyến khích thay đổi hành vi người dân. Bên cạnh cần đầu tư bài bản của nhà nước và của các quỹ vào hệ thống cơ sở hạ tầng để thu gom, tái chế, cũng cần đổi mới sáng tạo để nâng cao hiệu quả tái chế và chất lượng của vật liệu tái chế. Cùng với cần các chính sách khuyến khích nhà sản xuất sử dụng vật liệu tái chế vào bao bì sản phẩm hoặc sản phẩm, cũng cần trách nhiệm mở rộng không chỉ của nhà sản xuất, mà là của toàn bộ các thành phần trong chuỗi giá trị nhựa để tạo ra một nền kinh tế tuần hoàn nhựa nhịp nhàng, cạnh tranh, công bằng và bền vững.
Giải pháp của doanh nghiệp tiên phong
Với quan điểm mang tính mở đường, coi nhựa như một nguồn tài nguyên, Unilever đã thành công trong mô hình kinh tế tuần hoàn nhựa, hướng tới xây dựng một tương lai phát triển bền vững. Bà Vân cho biết, tại doanh nghiệp, việc tối ưu hóa giảm nhựa nguyên sinh, tăng khả năng tái chế mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm và trải nghiệm của người tiêu dùng được tính đến từ khâu thiết kế bao bì sản phẩm.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp đã triển khai rất nhiều dự án hợp tác hỗ trợ cho các nhà tái chế như: Duy Tân, Vietcycle hỗ trợ sinh kế, đào tạo, chăm sóc vệ sinh, bảo hiểm y tế cho lực lượng lao động ve chai.
Trong quý 4 năm nay Unilever phối hợp với USAID và EY đưa dự án Circle Alliance về Việt Nam hỗ trợ chyên môn và tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực nhựa tái sinh tại Việt Nam phát triển mạnh hơn.
Theo Tổng giám đốc Unilever, đối với vấn đề rác thải nhựa còn cần sự chung tay của người tiêu dùng, sự tham gia của nhà phân phối, nhà bán lẻ giúp nâng cao nhận thức, khuyến khích thay đổi hành vi người dân. Đồng thời, sự đầu tư bài bản của nhà nước và của các quỹ vào hệ thống cơ sở hạ tầng để thu gom, tái chế rác thải nhựa, đổi mới sáng tạo để nâng cao hiệu quả tái chế và chất lượng của vật liệu tái chế. “Chúng ta cần các chính sách khuyến khích nhà sản xuất sử dụng vật liệu tái chế vào bao bì sản phẩm hoặc sản phẩm. Chúng ta cần trách nhiệm mở rộng không chỉ của nhà sản xuất, mà là của toàn bộ các thành phần trong chuỗi giá trị nhựa để tạo ra một nền kinh tế tuần hoàn nhựa nhịp nhàng, cạnh tranh, công bằng và bền vững”, bà Vân khẳng định./.