Doanh nghiệp khôi phục niềm tin vào triển vọng kinh tế năm 2024

Bức tranh kinh tế năm 2023 từ góc nhìn của doanh nghiệp

Kết quả khảo sát theo hình thức trực tuyến đối với 2.734 doanh nghiệp (DN) đã cho thấy, so với các con số của khảo sát tháng 4/2023, tình hình của DN đã lạc quan hơn, thể hiện niềm tin đã quay trở lại. Cụ thể, theo số liệu tại Báo cáo, tỷ lệ DN đánh giá tích cực/rất tích cực tình hình kinh tế vĩ mô hiện nay gấp 2,7 lần so với lần khảo sát trong tháng 4/2023; tỷ lệ đánh giá tích cực/rất tích cực về kinh tế ngành hiện tại gấp 2,5 lần; tỷ lệ đánh giá tích cực về triển vọng kinh tế vĩ mô 12 tháng tới gấp gần 3 lần; tỷ lệ DN dự kiến mở rộng quy mô mạnh tăng gấp 2 lần; tỷ lệ mở rộng quy mô vừa phải tăng gấp 2,5 lần. Các chỉ số, chỉ báo khác về triển vọng tiếp cận vốn, triển vọng thị trường, đánh giá hiệu quả hỗ trợ của chính quyền địa phương đều có tỷ lệ, điểm đánh giá cao hơn đợt khảo sát tháng 4/2023. Các số liệu này đã phản ánh rõ nét niềm tin của DN đã dần quay trở lại.

Tuy nhiên, kết quả cũng chỉ ra rằng, tình hình và triển vọng kinh tế qua góc nhìn của DN vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Trong tổng số 2.734 DN tham gia khảo sát, vẫn có 82,4% DN đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực về tình hình kinh tế 6 tháng cuối năm 2023; 69,1% đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực về triển vọng kinh tế năm 2024. Về sức mạnh nội tại và dự kiến kinh doanh, có 72,8% DN dự kiến giảm quy mô, tạm ngừng kinh doanh hoặc ngừng kinh doanh trong năm 2024. Trong đó, tỷ lệ DN dự kiến ngừng kinh doanh, chờ giải thể vẫn ở mức cao là 11,8%; dự kiến tạm ngừng kinh doanh 12,2%; tỷ lệ dự kiến giảm mạnh quy mô lên tới 28,2% và dự kiến giảm nhẹ quy mô là 20,6%. Trong số các DN dự kiến còn hoạt động năm 2024, có 58,9% có thể giảm quy mô lao động trên 5%, trong đó có 16,6% giảm trên 50%. Có 60,2% DN dự kiến giảm doanh thu, trong đó tỷ lệ giảm trên 50% doanh thu là 17,3%.

Đặc biệt, so với đợt khảo sát tháng 4/2023, tỷ lệ DN dự kiến ngừng kinh doanh, chờ giải thể và tạm ngừng kinh doanh trong đợt khảo sát tháng 12 không có xu hướng giảm như hầu hết các chỉ báo khác. Thực trạng này cũng thể hiện cùng xu hướng so với số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê công bố tháng 4 và tháng 12/2023. Theo đánh giá của Ban IV, số liệu khảo sát và thống kê cho thấy, DN thực sự kiệt sức, đặc biệt sau 2 năm Covid-19 và 2 năm phải đối mặt với những bất ổn của kinh tế vĩ mô toàn cầu. “Nếu không được vun đắp kịp thời, sức lực của DN sẽ cạn kiệt. Vì thế, năm 2024 là thời điểm cần tiếp tục khoan thư sức dân, sức DN hơn bao giờ hết để nuôi dưỡng niềm tin và năng lực phục hồi của DN, cũng như tổng thể nền kinh tế”, báo cáo của Ban IV nhận định.

Triển vọng kinh tế năm 2024 qua đánh giá của doanh nghiệp

Triển vọng kinh tế trong 12 tháng tới (năm 2024), DN nhìn nhận về triển vọng kinh tế vĩ mô, triển vọng kinh tế ngành, khả năng tiếp cận thị trường vốn, triển vọng thị trường cho sản phẩm kinh doanh, dự kiến hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN, nhìn chung cũng vẫn chưa thực khả quan. Trong đó, DN ngành Xây dựng; các DN quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa; DN khu vực ngoài nhà nước; DN tại TP. HCM thể hiện mức độ đánh giá tiêu cực hơn. Do đó, theo khuyến nghị của Ban IV, trong việc xây dựng và thực thi chính sách năm 2024, cần có sự chú ý đến những DN thuộc các nhóm kể trên. Tuy nhiên, so sánh với đợt khảo sát tháng 4/2023, đợt khảo sát tháng 12 cho thấy, đánh giá của DN về triển vọng kinh tế vĩ mô tích cực hơn ở tất cả các mặt: Tỷ lệ DN đánh giá rất tiêu cực, tiêu cực đều thấp hơn khảo sát tháng 4; tỷ lệ DN đánh giá tích cực đạt 9,9%, gấp 2,5 lần; tỷ lệ DN đánh giá rất tích cực đạt 2,5% gấp hơn 3,5 lần.

Đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế vĩ mô năm 2024

Đơn vị tính: %

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Cụ thể, về triển vọng kinh tế vĩ mô trong 12 tháng tới, theo kết quả khảo sát, có đến 63,8% DN vẫn đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực. Các đánh giá rất tích cực/tích cực chiếm 12,4% tổng số DN được khảo sát. Các kết quả này dù còn bộc lộ sự khó khăn cho DN, nhưng đều cải thiện hơn kết quả đánh giá thời điểm tháng 4/2023.

Kết quả khảo sát này cũng thể hiện không có sự chênh lệch nhiều giữa các ngành kinh tế trong đánh giá về triển vọng kinh tế vĩ mô trong 12 tháng tới, trong đó DN ngành Xây dựng đánh giá triển vọng kinh tế vĩ mô năm 2024 có điểm trung bình thấp nhất và là ngành duy nhất có điểm trung bình thấp hơn mức chung của các DN tham gia khảo sát.

Đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế vĩ mô trong năm 2024

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Phân chia theo loại hình DN, khu vực kinh tế nhà nước dù khả quan hơn các khu vực kinh tế còn lại, nhưng điểm trung bình cũng chỉ ở mức 2,47/5 trong khi đó DN ngoài nhà nước chỉ có điểm trung bình là 2,32/5, thấp nhất trong các loại hình DN tham gia khảo sát.

Đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế vĩ mô trong năm 2024 phân theo loại hình doanh nghiệp

Điều đáng chú ý trong kết quả khảo sát là, đầu tàu kinh tế TP.HCM có điểm trung bình thấp hơn mức trung bình chung cả nước và thấp hơn Hà Nội. Trong đợt khảo sát tháng 4/2023, báo cáo của Ban IV đã nhận định: “Với thực tế tại các đầu tầu kinh tế của cả nước, mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm đạt 6,5% do Quốc hội đề ra có thể sẽ gặp nhiều thách thức, tương đồng với ý kiến phân tích của nhiều chuyên gia kinh tế”. Thực tế cho thấy, tăng trưởng GDP cả năm 2023 chỉ đạt 5,05%. Do đó, để đạt được các mục tiêu tăng trưởng năm 2024, Ban IV cho rằng cần nhiều giải pháp trọng tâm cho các đầu tàu kinh tế.

Đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2024 theo địa phương

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Nhìn ở quy mô lao động, tương tự các kết quả về tình hình kinh tế vĩ mô, kinh tế ngành, kết quả kháo sát cho thấy các DN quy mô dưới 100 lao động có điểm trung bình thấp nhất, thấp hơn hoặc bằng mức điểm trung bình cả nước. Đáng chú ý, DN quy mô từ 501-1.000 lao động có điểm trung bình thấp nhất, thể hiện sự thận trọng của các DN này về triển vọng kinh tế năm 2024 ở mức cao nhất.

Đánh giá của DN về triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2024 theo quy mô lao động

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Xét theo quy mô doanh thu năm 2022, DN có doanh thu dưới 3 tỷ đồng, điểm trung bình thấp nhất đạt 2,24, trong khi đó DN có doanh thu trên 1.500 tỷ có điểm trung bình cao nhất, đạt 2,47, bằng với nhóm DN có doanh thu từ 201-300 tỷ đồng. Xu hướng đánh giá về triển vọng kinh tế năm 2024 của DN theo quy mô doanh thu khá tương đồng so với đánh giá về tình hình kinh tế hiện tại.

So sánh đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế vĩ mô qua hai kỳ khảo sát

Đơn vị tính: %

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Về triển vọng tiếp cận vốn, theo khảo sát tháng 12, đánh giá của DN về khả năng tiếp cận vốn trong năm 2024 cho thấy bức tranh còn ở chưa thực sự sáng màu, nhưng có cải thiện về nhận định của DN so với kỳ đánh giá tháng 4/2023. Theo kết quả khảo sát, 60,8% DN đánh giá triển vọng tiếp cận vốn là tiêu cực/rất tiêu cực (trong đó 23,1% đánh giá là rất tiêu cực) và điểm trung bình chỉ đạt 2,21/5. Vốn là đầu vào quan trọng cho sản xuất, kinh doanh nên khi cơ hội tiếp cận vốn đối với DN chưa tích cực, thì khả năng phục hồi và phát triển của DN sẽ bị hạn chế. Đây là vấn đề rất lớn của nền kinh tế và từng DN, khi mà lãi suất thực vẫn ở mức cao, niềm tin từ thị trường trái phiếu, chứng khoán dù đã phục hồi nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu của DN và nền kinh tế.

Đánh giá của doanh nghiệp về khả năng tiếp cận vốn trong năm 2024

Đơn vị tính: %

Nguồn: Khảo sát của Ban IV

Trong bối cảnh đó, các tháng cuối năm 2023 và thời điểm đầu năm 2024, Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt và Ngân hàng Nhà nước cũng đang cụ thể hóa thành hành động, nhưng để nền kinh tế và DN hấp thụ được hiệu quả của các chính sách này còn cần một khoảng thời gian nhất định. Nhận định của DN về triển vọng tiếp cận vốn vì vậy cần phải tiếp tục được quan sát, đánh giá ở các kỳ tiếp theo mới có thể phản ánh rõ nét hơn các kết quả điều chỉnh cơ chế, chính sách.

Cần giải pháp đồng bộ gỡ khó cho doanh nghiệp

Theo đánh giá của Ban IV, trên cơ sở tình hình thực tiễn và qua đánh giá, phản hồi của doanh nghiệp thời gian qua, hoạt động điều hành của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong 1.000 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ, cũng như trong 6 tháng cuối năm 2023 là hết sức quyết liệt, kịp thời, bám sát những khó khăn của DN và của nền kinh tế. Việt Nam đã bước đầu vượt qua khó khăn, đạt mức tăng trưởng kinh tế cao hơn so với các quốc gia khác và gặt hái nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt ở các khía cạnh ngoại giao kinh tế, mở ra nhiều cơ hội mới cho DN. Niềm tin và nội lực của DN vì thế đã trở lại.

Tuy nhiên, dự báo năm 2024 vẫn là một năm nhiều biến số do bối cảnh toàn cầu còn diễn biến phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ tới nội tại quốc gia, trong khi nội lực của DN đã bị bào mòn, do đó, sự quyết liệt, kịp thời phải liên tục được duy trì, lan tỏa từ Thủ tướng, Chính phủ đến các bộ, ngành, cấp cơ sở nhằm tiếp tục đồng hành hiệu quả, trợ lực, vun đắp niềm tin để người dân và DN vượt khó.

Cùng với đó, khi bối cảnh thế giới nhiều biến số, nhưng vai trò của Việt Nam không ngừng được củng cố trên trường quốc tế, Ban IV nhấn mạnh đây là “thời điểm vàng” của cải cách, giải quyết triệt để những vấn đề nội tại của nền kinh tế cũng như của mô hình phát triển để tạo ra các động lực phát triển mới. Mô hình phát triển kinh tế dựa trên thâm dụng tài nguyên, nguồn lực đã đến lúc chuyển đổi sang nền kinh tế dựa trên hiệu quả, sáng tạo với các xu hướng xanh và số. Việt Nam đang có thế và lực để tận dụng cơ hội, phát triển kinh tế dựa trên sáng tạo và công nghệ.

Trong bối cảnh này, báo cáo khảo sát cũng cho thấy, nhiều chính sách hỗ trợ của Chính phủ đã nhận được một tỷ lệ nhất định DN đánh giá hiệu quả; hoạt động điều hành của chính quyền địa phương cũng đã nhận được sự đánh giá tích cực hơn so với đợt khảo sát tháng 4 ở tất cả các khía cạnh. Tuy nhiên, theo Ban IV, để đáp ứng được yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh năm 2024 nhiều biến số, bên cạnh tinh thần chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền các địa phương cần phải nỗ lực hơn, đặc biệt trong việc đồng hành cùng DN tháo gỡ 5 khó khăn chính gồm: Khó khăn về đơn hàng; Khó khăn về dòng tiền; Khó khăn trong việc thực hiện các thủ tục hành chính và đáp ứng các quy định của pháp luật; Nguy cơ hình sự hóa các giao dịch kinh tế và Khó khăn về tiếp cận vốn vay. Đây là những khó khăn không mới, đã được DN phản ánh và nêu ra trong đợt khảo sát tháng 4/2023 và tiếp tục được DN đề cập lại ở thời điểm khảo sát tháng 12 này. Vì vậy, các kiến nghị, đề xuất của doanh nghiệp vẫn xoay quanh các giải pháp trọng điểm đã đưa ra, đó là giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh của DN, tăng khả năng tiếp cận vốn vay, tiếp cận thị trường và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Cụ thể, Ban IV kiến nghị một số giải phảp trọng tâm bao gồm: Tiếp tục đẩy mạnh đầu tư công để nâng cao chất lượng các cơ sở hạ tầng quan trọng của quốc gia và cơ sở hạ tầng kết nối nhằm tạo ra năng lực cạnh tranh dài hạn; tập trung trọng tâm phát triển nhân lực công nghệ cao, đặc biệt nhân lực cho hệ sinh thái bán dẫn và các xu hướng công nghệ xanh, số hiện đại để tận dụng cơ hội do sự dịch chuyển chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất, chuỗi giá trị của thế giới đem lại; xây dựng nền hành chính, quản trị công kỷ cương, phục vụ, hiệu quả, trong đó nhấn mạnh đến các cơ chế chọn lựa và sử dụng nhân tài; xây dựng các chính sách hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân một cách thực chất; hình thành và thúc đẩy sự phát triển của các DN dân tộc dẫn dắt vì đây là động lực quan trọng để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đạt được mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045; chuyển đổi nền kinh tế theo hướng xanh và tuần hoàn để hòa nhịp xu hướng phát triển bền vững của thế giới.

Đây cũng là những kiến nghị rất tâm huyết, thể hiện tâm tư, nguyện vọng rất “sát sườn” của cộng đồng DN, bao gồm một số vấn đề có tính ngắn hạn nhưng cấp bách, hướng đến gỡ các nút thắt trước mắt nhằm củng cố niềm tim, gia tăng nội lực để DN và kinh tế đất nước vượt qua khó khăn, tận dụng cơ hội nhằm phục hồi và vươn lên mạnh mẽ trong năm 2024./.